Kwestia łańcucha wartości w raportowaniu zrównoważonego rozwoju

Raportowanie zrównoważonego rozwoju obejmuje nie tylko samą grupę kapitałową, lecz także jej łańcuch wartości. Zakres i jakość zbieranych informacji go dotyczących, sposób ich pozyskiwania oraz związane z tym koszty to dla organizacji kwestie problematyczne. Poniżej odpowiadamy na rodzące się na tym tle pytania:

W jaki sposób i w jakim celu informacje uzyskiwane z łańcucha wartości spółki są ujęte w raportowaniu zrównoważonego rozwoju?

W przypadku tego rodzaju raportowania zakres raportu to nie tylko krąg konsolidacyjny i zakres bezpośredniej kontroli jednostki – to również zakres relacji biznesowych. Obejmuje spółkę bądź grupę kapitałową podlegającą konsolidacji na poziomie finansowym i dodatkowo informacje o istotnych oddziaływaniach, ryzykach i możliwościach związanych z bezpośrednimi i pośrednimi relacjami biznesowymi w łańcuchu wartości. Wiele tych czynników – zwłaszcza społecznych i środowiskowych – mających przełożenie zarówno na samą organizację, jak i jej działalność, to sfera poza zakresem jej własnych operacji. W związku z tym szersze ujęcie łańcucha wartości pozwala rozszerzyć perspektywę i umożliwia odbiorcom informacji zrozumienie uwarunkowań danej jednostki. Jej ocena i porównanie mogą być wówczas wielowymiarowe, a nie zawężone do wyników finansowych.

Organizacja uczestniczy w wielu licznych łańcuchach, a łańcuch wartości – zdefiniowany przez ESRS i określający cały zakres działań, zasobów realizacji związanych z produktami czy z usługami w pełnym zakresie procesów up- i downstream – to pojęcie szersze niż łańcuch dostaw.

Raportowanie zrównoważonego rozwoju nie wymaga jednak wszystkich danych pełnego łańcucha wartości. ESRS podają modelowe wytyczne, z których wynika, że w zakres raportu wchodzą i działania własne spółki, i działania w łańcuchu wartości. Wytyczne nakazują uwzględnianie w całym procesie informacji z łańcucha wartości w przekroju od zarządzania, zdefiniowania kwestii istotnych, przypisania polityk, działań, celów i mierników. EFRAG wydał też wskazówki implementacyjne w kwestii łańcucha wartości VC-IG-2 (patrz mapa łańcucha wartości względem standardów we wskazówka implementacyjnych VC-IG-2).

Wynikałoby z tego, że spółki muszą ujawniać bardzo dużo szczegółowych informacji związanych z łańcuchem wartości, jednak nie wszystko i nie od razu będzie objęte obowiązkiem raportowania. Po pierwsze organizacja nie będzie zobowiązana do ujawnień mierników w łańcuchu wartości, o ile nie są wymagane przez przepisy UE. Po drugie ujawniane dotyczy głównie informacji odnośnie polityk, działań i celów, a te leżą w zakresie wpływów jednostki. Po trzecie ESRS podaje uproszczenia odnośnie horyzontu czasowego, w jakim informacje te mają być raportowane, dopuszcza też możliwość uwzględnienia szacunków w odniesieniu do łańcucha wartości. Po czwarte standardy tematyczne szczegółowo wskazują zakres minimalnych ujawnień w aspekcie łańcucha wartości.

Jakie są wymogi dotyczące informacji wymaganych do ujawnienia w aspekcie łańcucha wartości?

Standardy podają schemat oceny każdej zidentyfikowanej istotnej kwestii (w tym działań leżących w całym łańcuchu wartości poza zakresem własnych działań organizacji):

• Jak istotna kwestia została uwzględniona w szeroko rozumianym zarządzaniu organizacją (GOV) w przyjmowanych procesach, procedurach, kontrolach bądź nadzorze?
• W jaki sposób jest włączona w strategię i model biznesowy organizacji (SBM)?
• Jakie procesy i procedury przyjęto dla zarządzania zidentyfikowaną kwestią (IRO)?
• Jakie przypisano polityki i procedury (MDR-P)?
• Jakie działania są podejmowane w odpowiedzi (MDR-A) i jakie zasoby przeznaczono na realizację działań?
• Jakie cele wyznaczono w odpowiedzi na tą kwestię (MDR-T)?
• Jakie wskaźniki i mierniki będą obserwowane w kwestii oceny skuteczności działań i realizacji celów (MDR-M)?

Standardy tematyczne zawężają zakresy koniecznych informacji i wskazują konkretne zagadnienia powiązane z operacjami w łańcuchu wartości. Z kolei schemat w VCIG-2 prezentuje mapowanie tematycznych standardów pod kątem minimalnych wymagań informacyjnych zawierających powiązanie z łańcuchem wartości.

Standard E1, odnoszący się do zmian klimatu, w tym związanych z działalnością spółki, jako jedyny zawiera pełen przekrój ujawnień w kontekście elementów łańcucha wartości – pozostałe standardy nie są tak szczegółowe. Przedstawia on modelowe podejście m.in. do łańcucha wartości:

• Miara śladu węglowego jako podstawowym wskaźnik, liczony w całym łańcuchu (zakres 3 dotyczy operacji poza granicami operacyjnymi).
• Wiedza o podmiotach w zakresie 3 umożliwiająca określanie celów dekarbonizacji.
• Dostosowanie działań i polityk w odniesieniu do poszczególnych kategorii emisji poza własnymi emisjami organizacji.

Każdy podmiot musi wyważyć między wynikającymi z przepisów minimalnymi ujawnieniami, wkomponowaniem w model biznesowy a własnymi potrzebami w kwestii systematyki zbierania danych.

Czy zrozumienie i opisanie własnego łańcucha wartości jest niezbędne do prawidłowej identyfikacji kwestii istotnych i odpowiednich ujawnień?

Tak, jest to sprawa kluczowa. Zmapowanie łańcucha wartości jednostki, czyli grupy kapitałowej objętej raportowaniem, jest kwestią zasadniczą dla całego procesu.

Jego wynikową jest identyfikacja przekrojowa kwestii środowiskowych i społecznych oraz oddziaływań, ryzyk i możliwości. Warunkiem niezbędnym do zaprowadzenia systematyki pracy jest zrozumienie powiązań w łańcuchu wartości. W spółce występują różne łańcuchy wartości, m.in. dotyczące produktów bądź usług. Z kolei w obrębie jednego łańcucha mogą występować warianty, np. dotyczące alternatywnych procesów produkcyjnych, kierunków dostaw bądź modeli dystrybucyjnych.

Naszkicowany schemat łańcucha wartości oraz jego poszczególnych ogniw nie tylko systematyzuje wiedzę, lecz także pełni funkcję wewnętrznej dokumentacji, którą można udostępnić audytorowi. Pomaga również opisać wymagane w raporcie ujawnienia:

• Model biznesowy i łańcuch wartości.
• Główne cechy łańcucha wartości, główne podmioty biznesowe (dostawcy, klienci, dystrybutorzy, użytkownicy), a także powiązania
• Kluczowe rodzaje działalności, zasoby, sieci dystrybucji, segmenty klientów.
• Relacje z klientami i dostawcami.
• Powiązania między modelem biznesowym i łańcuchem wartości z identyfikowanymi oddziaływaniami, ryzykami i możliwościami.

Jaki jest zalecany stopień szczegółowości opisu łańcucha wartości?

ESRS 1 wymaga ujawniania istotnych informacji dotyczących łańcucha wartości. Nie ma potrzeby opisywania każdego pomiotu tego łańcucha. Opis uzupełnia się o informacje odnoszące się do części łańcucha związanych z istotnymi kwestiami.

Ograniczenia spółki w dostępie do danych są tym większe, im dalsze ogniwo w łańcuchu wartości. Czy dopuszcza się tu uproszczenia? Czy istnieją wytyczne w przypadku braku dostępu do danych?

ESRS zezwalają na uproszczenia, gdy nie można pozyskać informacji bądź gdy ich pozyskanie wykracza poza „rozsądne działanie”, definiowane jako bazowanie na szacunkach, wskaźnikach zastępczych lub średnich sektorowych.

Jednostka niekiedy nie ma dostępu do informacji źródłowych o łańcuchu wartości. Może wówczas wykorzystać dane szacunkowe, ujawniając odpowiednio: jakich mierników dotyczą szacunki, czy zawierają one dane ze źródeł pośrednich i jaka jest podstawa szacunku. Ponadto opisuje poziom dokładności szacunków i działania zmierzające do poprawy ich dokładności.

Przez okres pierwszych 3 lat raportowania dopuszcza się uproszczenia w przypadku trudności z pozyskaniem informacji dotyczących łańcucha wartości. Organizacja ma jednak informować o podjętych i planowanych działaniach w celu uzyskania dostępu do tych danych. Uproszczenia mają być także ulgą dla MŚP.

W ramach uproszczeń w zakresie ujawnień dotyczących polityk, celów i działań jednostka może zawężyć informacje wyższego i niższego szczebla do informacji dostępnych wewnętrznie bądź publicznie. W zakresie mierników natomiast ujawnienie informacji dotyczących łańcucha wartości wyższego i niższego szczebla nie jest obowiązkowe, o ile nie wymagają tego przepisy UE w załączniku B ESRS2.

Co to jest „cap informacyjny” w łańcuchu wartości?

Cap (od „szczyt, granica”) informacyjny to maksymalny zakres informacji, jakich ujawnienia mogą wymagać inne podmioty od podmiotów uczestniczących w ich łańcuchu wartości.

EFRAG opracowuje standardy LSME zawierające wytyczne dotyczące ujawnień zrównoważonego rozwoju dla małych i średnich spółek nieobjętych pełnym raportowaniem. Będą one określać cap informacyjny.

Jak system IT może być dla spółek wsparciem w zakresie zarządzania informacjami dotyczącymi łańcucha wartości?

Wciąż trwają prace nad rozwiązaniami informatycznymi wspierającymi proces raportowania, np. próby wykorzystywania sztucznej inteligencji do mapowania globalnych łańcuchów wartości. Wielość i różnorodność informacji, które spółki muszą pozyskiwać, stymulują do poszukiwań kolejnych rozwiązań.

W aspekcie łańcucha wartości rozwiązania informatyczne umożliwiają powiązanie jego elementów z konkretnymi istotnymi kwestiami, które mają przypisane polityki, działania i mierniki. Istnieje możliwość kategoryzowania danych według kryteriów indywidualnej oceny spółki. Dzięki temu śledzenie wyników bądź zmian odbywa się mniejszym nakładem pracy i czasu. Zarządzanie zbieraniem informacji oraz nadzorem nad procesem ich pozyskiwania także zostało usprawnione. Ponadto dane podlegają archiwizacji. Powstaje baza danych źródłowych, a co za tym idzie, oznaczenie danych szacunkowych następuje łatwiej i szybciej. Usprawnia to także proces audytu.