Łańcuch wartości w raportowaniu ESRS

Raportowanie zrównoważonego rozwoju wychodzi poza krąg grupy kapitałowej i obejmuje łańcuch wartości spółek. Rodzi to wątpliwości na temat zakresu zbierania informacji z łańcucha wartości oraz sposobu uzyskiwania informacji i ich jakości. Pojawiają się też obawy w kwestii kosztów pozyskania danych.

Jaki jest cel włączania informacji z łańcucha wartości w raportowanie?

Sprawozdanie zrównoważonego rozwoju dotyczy jednostek i grup kapitałowych objętych konsolidacją na poziomie finansowym. Jest poszerzone o informacje uwzględniające istotne oddziaływania, ryzyka i możliwości z zakresu bezpośrednich i pośrednich relacji biznesowych w łańcuchu wartości. Zakres sprawozdania wykracza więc poza krąg konsolidacyjny i zakres bezpośredniej kontroli spółki, a jednocześnie wchodzi w zakres relacji biznesowych i nie jest ograniczony ustaleniami umów.

Takie raportowanie umożliwia odbiorcom szerszy wgląd w łańcuch wartości, lepsze zrozumienie uwarunkowań jednostki i jej wielowymiarową ocenę bądź porównanie niezawężone do wyników finansowych.

Czy liczba łańcuchów wartości spółki bywa bardzo duża?

Łańcuch wartości według wytycznych ESRS jest pojęciem szerszym niż łańcuch dostaw. Definiuje pełen zakres działań, zasobów realizacji związanych z produktami i usługami, na wszystkich etapach czy procesach upstream i downstream.

Nie jest jednak prawdą, że takie raportowanie wymaga danych dotyczących wszystkich elementów łańcucha i wszystkich szczebli. Nie wszystkie przecież można pozyskać.

A jakie są wymagania standardów w kontekście łańcucha wartości? Według modelowych wytycznych ESRS raport zrównoważonego rozwoju obejmuje działania własne jednostki i działania w łańcuchu wartości. Należy więc uwzględniać informacje z łańcucha wartości przekrojowo w całym procesie – od zarządzania, zdefiniowania kwestii istotnych, przypisania polityk, działań, celów i mierników. Wskazówki implementacyjne dotyczące łańcucha wartości VC-IG-2 zostały natomiast opublikowane przez EFRAG i zawierają m.in. mapę łańcucha wartości względem standardów

Jak wiele bardzo szczegółowych informacji o łańcuchu ma obejmować obowiązek raportowania? 

Organizacje będą musiały ujawniać wiele szczegółowych informacji, jednak niektóre wymagania będą obowiązywać dopiero w przyszłości. Przewidziano też pewne ułatwienia. ESRS zawiera uproszczenia w zakresie horyzontu czasowego raportowania informacji z łańcucha wartości, jest też możliwe uwzględnienie szacunków w tej kwestii. Istotną sprawą będzie ujawnianie informacji z zakresu polityk, działań i celów, nie będzie natomiast obowiązku ujawniania mierników w łańcuchu, o ile nie wymagają tego przepisy UE. Standardy tematyczne zawężają zakres informacji, szczegółowo określając minimalne ujawnienia w zakresie łańcucha wartości.

Jakie ujawnienia są wymagane w zakresie łańcucha wartości?

Standardy wyróżniają następujące zagadnienia do oceny zidentyfikowanej istotnej kwestii:

• W jaki sposób uwzględniono ją w szeroko rozumianym zarządzaniu organizacją (GOV) w przyjmowanych procesach, procedurach, kontrolach czy nadzorze?
• W jaki sposób włączono ją w strategię i model biznesowy organizacji (SBM)?
• Jakie procesy i procedury przyjęto dla zarządzania zidentyfikowaną kwestią (IRO)?
• Jakie polityki i procedury jej przypisano (MDR-P)?
• Jakie działania są podejmowane w odpowiedzi (MDR-A) i jakie zasoby przeznaczono na ich realizację?
• Jakie cele wyznaczono w odpowiedzi na tę kwestię (MDR-T)?
• Jakie wskaźniki i mierniki będą obserwowane w celu oceny skuteczności działań i realizacji celów (MDR-M)?

Powyższy schemat ma zastosowanie do każdej istotnej kwestii, w tym umiejscowionych poza własnymi działaniami organizacji w łańcuchu wartości jej działań. Standardy tematyczne zawężają jednak zakres niezbędnych informacji i wskazują konkretne zagadnienia powiązane z operacjami w łańcuchu wartości.

Dodatkowo schemat w VC-IG-2 zawiera mapowanie standardów tematycznych w kwestii minimalnych wymagań informacyjnych zawierających powiązanie z łańcuchem wartości. Określono w nim m.in., że łańcuch wartości należy uwzględnić w zarządzaniu ryzykiem, definiowaniu modelu biznesowego, formułowaniu strategii, definiowaniu działań i celów. Usystematyzowano też kwestie mierników: mierniki ilościowe odnoszą się do standardu E1 w zakresie zmian klimatu (ujawnianie danych dotyczących śladu węglowego w zakresie 3, odpowiednio upstream i downstream), a mierniki jakościowe – do planów transformacji E1, niektórych zagadnień bioróżnorodności czy wykorzystania zasobów.

Obecnie jedynie standard E1 zawiera pełen przekrój ujawnień związanych z elementami łańcucha wartości (pozostałe standardy nie są tak szczegółowe). Przedstawia on modelowe podejście do łańcucha wartości w zakresie wpływu działalności jednostki na zmiany klimatyczne. Określa ślad węglowy jako podstawowy wskaźnik liczony w całym łańcuchu, pozwala na określanie celów dekarbonizacji oraz dostosowanie działań i polityk w odniesieniu do poszczególnych kategorii emisji poza emisjami własnymi spółki.

Czasem jednak nawet jeśli standard nie wymaga ujawnienia np. miernika w ujawnieniach minimalnych, a byłoby to uzasadnione potrzebami informacyjnymi, raportujący ma obowiązek rozszerzenia ujawnień. Każdy podmiot musi zatem znaleźć swój złoty środek między obowiązującymi minimalnymi ujawnieniami, własną potrzebą systematyki zbierania danych a wkomponowaniem w model biznesowy.

Kluczowe dla identyfikacji kwestii istotnych jest więc opisanie jej łańcucha?

Kwestią wiodącą dla prawidłowej identyfikacji kwestii istotnych i odpowiednich ujawnień organizacji jest zrozumienie powiązań łańcucha wartości i opisanie go, czyli zmapowanie łańcucha grupy kapitałowej objętej raportowaniem, a potem dalsza identyfikacja kwestii środowiskowych i społecznych, oddziaływań, ryzyk i możliwości oraz ich wzajemnych oddziaływań.

W ramach pojedynczego łańcucha wartości – a w jednostce jest ich przecież więcej, np. segment, produkty czy usługi – można zidentyfikować różne warianty ze względu na alternatywne procesy produkcyjne, kierunki dostaw bądź modele dystrybucji. Dlatego warto naszkicować schematu łańcucha i jego poszczególnych ogniw. Jest to pomocne jako dokumentacja wewnętrzna (można ją także przekazać audytorowi), usystematyzowanie wiedzy i sporządzenia opisu ujawnień wymaganych w raporcie. Chodzi tu o opis modelu biznesowego i łańcucha wartości, opis głównych cech łańcucha wartości, opis głównych podmiotów biznesowych (dostawców, klientów, dystrybutorów, użytkowników końcowych), opis kluczowych rodzajów działalności, zasobów, sieci dystrybucji, segmentów klientów, opis relacji z klientami i dostawcami, a także powiązanie między modelem biznesowym i łańcuchem wartości z identyfikowanymi oddziaływaniami, ryzykami i możliwościami.

Co do stopnia szczegółowości opisu łańcucha wartości, to w myśl ESRS 1 powinny być ujawniane informacje odnoszące się do istotnych kwestii. Nie ma obowiązku opisywania każdego podmiotu łańcucha.

A co w przypadku braku dostępu do danych?

Nie zawsze istnieje dostęp do informacji źródłowych o łańcuchu wartości. W ESRS są dopuszczone uproszczenia, w sytuacji gdy pozyskanie informacji jest niemożliwe bądź wykracza poza „rozsądne działanie” (bazowanie na szacunkach, wskaźnikach zastępczych, średnich sektorowych).

W przypadku przyjęcia danych szacunkowych spółka ujawnia, których mierników dotyczą szacunki, czy zawierają one dane ze źródeł pośrednich, jaka jest podstawa szacunku i jaki poziom jego dokładności, a ponadto opisuje działania mające na celu poprawę dokładności szacunków.

W przypadku trudności w pozyskaniu informacji w zakresie łańcucha wartości przepisy przejściowe zezwalają – w pierwszych 3 latach raportowania – na pewne uproszczenia, nie wszystkie informacje muszą więc być ujawniane. Organizacja powinna jednak informować o swoich działaniach i planach w związku z uzyskaniem dostępu do informacji.

Uproszczenia obejmują również MŚP w zakresie ujawnień dotyczących polityk, celów i działań. Można ograniczyć informacje na wyższym i niższym szczeblu do informacji dostępnych wewnętrznie bądź publicznie, zaś w zakresie mierników ujawnienia informacji z łańcucha wartości na szczeblu niższym i wyższym są konieczne, tylko jeśli wymagają tego przepisy UE.

Co to jest „cap informacyjny w łańcuchu wartości”?

Cap informacyjny danych ESG czy cap informacyjny ESRS to pojęcie pojawiające się w dziedzinie analizy łańcucha wartości. Chodzi o granicę informacyjną, czyli maksymalny zakres informacji, których ujawnienia będą mogły wymagać inne podmioty od podmiotów uczestniczących w ich łańcuchu wartości. 

EFRAG opracowuje zestaw standardów LSME zawierających wytyczne odnośnie ujawnień zrównoważonego rozwoju dla spółek małych i średnich nieobjętych pełnym raportowaniem.

W jaki sposób rozwiązania IT są pomocne w zarządzaniu informacjami o łańcuchu wartości?

Mnogość i różnorodność informacji, które organizacje muszą pozyskiwać i gromadzić, konieczność wykazywania podejmowanych działań itd. skłania do poszukiwania narzędzi IT ułatwiających te procesy, służących automatyzacji i optymalizacji, a także pozwalających ograniczyć nakłady finansowe. Powstają np. inicjatywy mapowania globalnych łańcuchów wartości z wykorzystaniem sztucznej inteligencji.

W kwestii łańcucha wartości narzędzia IT umożliwiają powiązanie jego elementów do konkretnych istotnych kwestii z przypisanymi politykami, działaniami i miernikami. Istnieje możliwość archiwizowana informacji, tworzenia baz danych źródłowych, kategoryzowania danych według kryteriów indywidualnej oceny jednostki, a śledzenie zmian i wyników jest mniej praco- i czasochłonne. Rozwiązania informatyczne usprawniają nie tylko zarządzanie zbieraniem informacji oraz nadzór nad ich pozyskaniem, lecz także oznaczenie danych szacunkowych – a to z kolei ułatwia proces audytu.