Konsolidacja metodą pełną krok po kroku

Sprawozdania finansowe jednostek zależnych konsolidowane są metodą pełną.

Metoda pełna konsolidacji prowadzi do połączenia sprawozdania finansowego jednostki dominującej oraz sprawozdań finansowych jednostek zależnych, aby zaprezentować informację o grupie kapitałowej w taki sposób, jak gdyby grupa była pojedynczym podmiotem.

Pierwszy krok w konsolidacji metodą pełną to zsumowanie danych ze sprawozdania finansowego jednostki dominującej oraz jednostek zależnych. Aby osiągnąć ten cel spółki muszą wdrożyć jednolitą politykę (zasady) rachunkowości. Jeżeli na poziomie statutowych sprawozdań finansowych zasady te się różnią, to dla celów konsolidacji konieczne jest wprowadzenie korekt do danych jednostkowych spółek, które ujednolicą podejście do zasad rachunkowości w całej grupie kapitałowej. Wówczas dane jednostkowe spółek zależnych zawarte w pakiecie konsolidacyjnym różnić się będą od danych zawartych w statutowych sprawozdaniach finansowych spółek.

Ponadto jeżeli w grupie występuje zagraniczna spółka zależna, to oprócz ujednolicenia standardów rachunkowości pojawia się konieczność przeliczenia sprawozdania finansowego spółki zależnej na walutę polską. Procedury przeliczania danych spółek zagranicznych są zawarte w regulacjach prawnych stanowiących podstawę sporządzenia skonsolidowanego sprawozdania finansowego grupy.

Drugi krok w konsolidacji metodą pełną to przeprowadzenie korekt kapitałowych. Korekta kapitałowa prowadzi do ustalenia wartości firmy lub ujemnej wartości firmy według Polskich Standardów Rachunkowości (dalej: PSR) lub zysku na okazyjnym przejęciu zgodnie z Międzynarodowymi Standardami Sprawozdawczości Finansowej (dalej: MSSF). Wprowadzenie korekt kapitałowych do arkusza konsolidacyjnego polega na eliminacji ceny nabycia spółki zależnej z wartością jej kapitałów. Istotnym elementem ustalenia wartości firmy jest wycena aktywów netto jednostki zależnej do wartości godziwej. Skutki przeszacowania do wartości godziwej wpływają na wartość kapitałów jednostki zależnej, które podlegają eliminacji w ramach korekty kapitałowej. Wycena do wartości godziwej to również istotny element różnicujący dane ze sprawozdań statutowych spółek zależnych od danych jednostkowych zawartych w pakietach konsolidacyjnych.

Wartość firmy podlega amortyzacji na gruncie PSR. Natomiast przy sporządzaniu skonsolidowanego sprawozdania finansowego według MSSF, wartość firmy nie jest amortyzowana, lecz podlega testowi na utratę wartości.

Trzeci krok w konsolidacji metodą pełną to dokonanie pozostałych wyłączeń konsolidacyjnych, które obejmują transakcje zawarte pomiędzy spółkami z grupy. Na pozostałe wyłączenia konsolidacyjne składają się wzajemne rozrachunki, wzajemne obroty z tytułu sprzedaży i zakupu oraz eliminacja marż, które są skutkiem transakcji zawartych pomiędzy spółkami grupy kapitałowej.

Podstawą pozostałych korekt konsolidacyjnych są dane dostarczone przez spółki w notach konsolidacyjnych, które stanowią integralną część pakietów konsolidacyjnych. Noty konsolidacyjne warto definiować grupując transakcje o określonym charakterze w obrębie poszczególnych not np. oddzielne grupowanie sald z tytułu pożyczek od operacyjnych sald należności i zobowiązań. Kolejnym czynnikiem, który należy wziąć pod uwagę, jest takie uszczegółowienie not konsolidacyjnych, aby dane mogły posłużyć nie tylko do zdefiniowania wyłączeń dla głównych elementów sprawozdania finansowego, ale również do wyłączeń do not zawartych w informacji dodatkowej np. przychody ze sprzedaży warto uszczegółowić o dane dotyczące struktury rzeczowej i terytorialnej sprzedaży.

Noty konsolidacyjne powinny również dostarczyć dane umożliwiające wyłączenie marż ujętych w aktywach trwałych lub obrotowych grupy. Ponadto marże aktywowane w majątku trwałym będą amortyzowane w latach następnych, co nakłada na jednostkę dominującą obowiązek zbudowania odpowiedniej dokumentacji, czyli tabel amortyzacyjnych dla celów konsolidacji.

Od jakości i szczegółowości danych zawartych w pakietach konsolidacyjnych zależy proces konsolidacji metodą pełną. Odpowiednio zbudowany pakiet konsolidacyjny oraz uzgodnione dane transakcyjne w notach konsolidacyjnych, pozwalają zautomatyzować proces na poziomie sumowania danych oraz dokonywania pozostałych wyłączeń konsolidacyjnych.

Przy uzgadnianiu danych z not konsolidacyjnych pomocne są macierze danych, które grupują informację o wzajemnych saldach i obrotach wszystkich spółek objętych konsolidacją. Zautomatyzowanie tego kroku usprawnia proces uzgadniania danych o transakcjach wewnątrzgrupowych, tak aby w efekcie końcowym doprowadzić  do eliminacji wewnątrzgrupowych sald i obrotów.

Podzielenie konsolidacji na poszczególne kroki pozwala uzyskać najpierw prosty sumariusz danych po pierwszym kroku konsolidacji, w kroku drugim – arkusz konsolidacyjny po korektach kapitałowych i finalnie – arkusz konsolidacyjny po korektach kapitałowych i pozostałych wyłączeniach, który stanowi podstawę danych prezentowanych w skonsolidowanym sprawozdaniu finansowym.

Autor: Elżbieta Podolak

Tutaj pierwsza część artykułu o konsolidacji autorstwa Elżbiety Podolak: Konsolidacja – jak zacząć?