Ślad węglowy w kontekście granic organizacji, grupy kapitałowej, ESRS i taksonomii XBRL

Emisje gazów cieplarnianych i analiza śladu węglowego to kwestie istotne z uwagi na ocenę ryzyk w raportowaniu zrównoważonego rozwoju każdego przedsiębiorstwa. Jakie istnieją powiązania między GHG, ESRS i taksonomią XBRL ESRS?

Ślad węglowy a granice organizacji

Metodologia kalkulacji śladu węglowego przedsiębiorstwa bazuje zazwyczaj na wytycznych GHG Protocol. Kluczową kwestią jest określenie granic organizacji, a co za tym idzie, kwalifikacja jej działalności według ustalonych trzech zakresów, dotyczących źródeł emisji w granicach organizacji i poza nimi.

Granice organizacji są definiowane na podstawie tzw. modelu konsolidacji, który wykorzystuje metodę equity share approach (udział w kapitale) bądź control approach (kontrola finansowa albo operacyjna). Zakres podmiotów i procent przypisanych emisji w obrębie tej samej organizacji może się różnić zależnie od wybranej metody:

equity share uwzględnia podmioty według procentowego udziału w kapitale,
financial control uwzględnia podmioty objęte konsolidacją finansową,
operational control uwzględnia podmioty, których operacje są kontrolowane na poziomie operacyjnym.

Podejście do ustalania granic a podejście do ustalania kręgu konsolidacyjnego w raportowaniu finansowym

GHG Protocol stwierdza, że definiowanie podejścia do metody wykorzystującej kontrolę finansową to kryterium spójne z definicjami MSSF, a zatem z zakresem konsolidowanych zgodnie z nimi podmiotów. W Polsce zgodnie z MSSF raportują obecnie jedynie pomioty notowane na GPW lub te, które w drodze wyjątku mogą opierać politykę rachunkowości na MSSF. Podmioty raportujące na podstawie ustawy o rachunkowości nie miały obowiązku analizować, jak MSSF określa podejście do kręgu konsolidacyjnego. MSSF i GHG używają odmiennych pojęć kontroli finansowej i operacyjnej.

Do kalkulacji emisji gazów większość podmiotów wybiera metodę wykorzystującą kontrolę operacyjną, która lepiej odzwierciedla true and fair view emisji kontrolowanych przez organizację. Spółki raportujące zgodnie z MSSF muszą zadbać o spójność ustaleń między kręgiem konsolidacji a granicami organizacji zgodnie z GHG. Pozostałe podmioty są zobligowane do przeprowadzenia osobnej oceny granic organizacji dla kalkulacji śladu węglowego. Audytorzy będą z pewnością badać spójność tych ustaleń i założeń.

Charakterystyka metod konsolidacji:

equity share – spółka rozlicza wynikającą z jej działalności emisję gazów zgodnie ze swoim udziałem w kapitale własnym w tej działalności; udział w kapitale odzwierciedla interes ekonomiczny, czyli zakres praw spółki do ryzyka i korzyści wynikających z działalności,
financial control – przedsiębiorstwo odpowiada za 100% emisji gazów, nad którymi sprawuje kontrolę finansową; nie uwzględnia emisji z działalności, w której ma udziały, ale nie sprawuje kontroli finansowej,
operational control – przedsiębiorstwo odpowiada za 100% emisji gazów, nad którymi sprawuje kontrolę operacyjną; nie uwzględnia emisji z działalności, w której ma udziały, ale nie sprawuje kontroli operacyjnej.

Wybór metody

To, jaką metodę powinna wybrać organizacja, zależy od tego, z perspektywy których przepisów dokonuje się oceny. GHG Protocol umożliwia wybór między trzema metodami – spółka dokonuje go, kierując się treścią ekonomiczną. ESRS E1 (dotyczący ujawnień związanych ze zmianami klimatu) wskazuje zaś, że emisje powinny być kalkulowane zgodnie z metodą kontroli operacyjnej. Dla raportowania zrównoważonego rozważania o metodzie kapitałowej czy finansowej na gruncie GHG mogą być bez znaczenia.

Co istotne, ESRS E1 w pkt 25 zobowiązuje jednostkę do zaprezentowania zdezagregowaniach danych dotyczących emisji, skalkulowanych na podstawie metody wykorzystującej kontrolę operacyjną w podziale na emisje przypisane do grupy kapitałowej (podmioty objęte konsolidacją) i pozostałe podmioty. Kalkulator emisji powinien zatem dostarczać danych do takiej dezagregacji.

ESRS dotyczą raportowania grupy zgodnie ze stosowanymi przez nią standardami rachunkowości, czyli krąg konsolidacyjny nie musi być zawsze zgodny z zakresem metody finansowej według GHG. Dezagregacja danych wspomniana w pkt 25 ESRS E1 jest między kalkulacją śladu według metody operacyjnej a spółkami konsolidowanymi (objętymi raportowaniem ESRS).

Kwestie śladu węglowego łączące się z raportowaniem ESRS

Zagadnienia dotyczące emisji omawia wspomniany ESRS E1, wyszczególniając zakres ujawnień:

plan transformacji zmierzający do łagodzenia zmian klimatu (E1-1), tj. jak w strategii i modelu biznesowym uwzględniono cele przejścia na gospodarkę zrównoważoną i ograniczenie ocieplenia globalnego o 1,5°C?
polityki związane ze zmianami klimatu (E1-2), tj. jak organizacja odpowiada na zidentyfikowane istotne wpływy, ryzyka i szanse?
działania na rzecz realizacji polityk klimatycznych (E1-3), tj. jakie zrealizowano i zaplanowano działania, jakie są ich wyniki? jakie są wydatki inwestycyjne i operacyjne związane z tymi działaniami?
cele związane z łagodzeniem zmian klimatu i przystosowaniem się do zmian (E1-4), tj. jakie cele przyjęto, by realizować polityki w zakresie łagodzenia zmian i adaptacji do zmian (cele redukcji emisji)?
zużycie energii i energy mix (E1-5), tj. ujawnienie zużyć energii, poprawy efektywności energetycznej, zużycie energii w podziale na źródła odnawialne i nieodnawialne, energochłonność działalności,
emisje gazów cieplarnianych – zakresy 1, 2 i 3 (E1-6),
usuwanie gazów cieplarnianych i kompensacje emisji (E1-7), tj. redukowanie gazów cieplarnianych we własnych operacjach i w łańcuchu wartości oraz kompensacje emisji (carbon off sets),
wewnętrzne ceny emisji (E1-8): stosowanie wewnętrznych systemów cen emisji; jak wspierają podejmowanie decyzji? jak zachęcają do realizacji polityk i celów związanych ze zmianami w klimacie?
zagrożenia i szanse związane ze zmianami klimatu (E1-9): jakie przewiduje się skutki finansowe wynikające z istotnych zagrożeń fizycznych i transformacyjnych? jakie są szanse związane ze zmianami klimatu?

Ujawnienia śladu węglowego w taksonomii XBRL ESRS

Taksonomia XBRL odnosząca się do ESRS jest obecnie na etapie konsultacji EFRAG. Taksonomia wyszczególnia role odzwierciedlające strukturę ESRS. Nazwy ról umożliwiają łatwe powiązanie do standardu i konkretnej sekcji ESRS. Poszczególne wymogi ujawnieniowe pogrupowano w struktury pozwalające na ocenę powiązań między ujawnieniami. Typ danych określa, czy mają one charakter opisowy, czy są to np. dane numeryczne, logiczne, daty, wartości emisji.

Struktura taksonomii pozwala na odczytanie powiązania między ujawnieniami (np. tabele, informacje wymiarowe). Ponieważ docelowo ujawnienia z zakresu ESRS E1 mają być otagowane, warto strukturę ujawnień i tabele porządkować już zgodnie ze strukturą taksonomii. Zarazem nie każdy punkt danych czy ujawnienie będzie wymagać odrębnego znacznika XBRL. Niektóre ujawnienia mają odrębne znaczniki XBRL nieposiadające odpowiednika w data point.

Dla ujawnień emisji zakresu 1, 2 i 3 (E1-6) przeznaczono wielowymiarową tabelę szczegółową. Warto mieć świadomość, czy dane ujawnienie będzie wymagać odrębnego znacznika XBRL i odpowiednio dostosowywać już ujawnienia w raporcie i w systemie zbierania danych.

Obecnie jest jeszcze za wcześnie na wyciąganie wniosków końcowych w kwestii powiązania zakresu ESRS i struktury taksonomii XBRL ESRS. Nie opublikowano jeszcze regulacji UE ani organów decyzyjnych techniczne i merytorycznych dotyczących szczegółowości znakowania oświadczeń w zakresie zrównoważonego rozwoju.

Spółki niepubliczne a znakowanie XBRL

Dotychczas tagowanie XBRL dotyczyło jedynie emitentów sporządzających skonsolidowane sprawozdanie z działalności. Jak będzie w przypadku oświadczeń na temat zrównoważonego rozwoju?

Fakt objęcia obowiązkiem tagowania sprawozdań z działalności spółek niepublicznych jakby umyka. Digitalizowanie części sprawozdań dotyczącej oświadczenia na temat zrównoważonego rozwoju będzie obowiązkiem nie tylko emitentów, lecz także pozostałych spółek, które będą publikować takie sprawozdanie. Obejmie zarówno sprawozdania skonsolidowane i jednostkowe, jeżeli spółka nie będzie uprawniona do skorzystania ze zwolnienia w ich sporządzaniu. Takie zapisy zawierają konsultowane już zmiany do ustawy o rachunkowości.