Dane szacunkowe a raportowanie zrównoważonego rozwoju

Czym są szacunki w raportowaniu? Czy dane szacunkowe sprawiają, że sprawozdanie jest mniej wiarygodne?

Szacunki to informacje będące podstawą ujawnień, niewynikające z dokładnych pomiarów, lecz z różnego rodzaju przewidywań: scenariuszy, założeń czy prognoz.

Takie dane nie są niczym niezwykłym w sprawozdawczości, ich wykorzystywanie nie umniejsza wiarygodności ani jakości raportu. Mogą jednak w różny sposób urzeczywistnić przyjęte przy ich użyciu założenia, wiąże się więc z tym ryzyko niepewności i zmienności wyniku. Dlatego też dane szacunkowe wymagają wnikliwej obserwacji, a także specyficznych ujawnień, dokumentowania i monitorowania.

Skądinąd z szacunkami wiążą się także inicjatywy mapowania globalnych łańcuchów wartości, pozwalające statystycznej jednostce umiejscowić się w łańcuchu i pozyskać dane będące poza jej bezpośrednim zasięgiem.

Wiele danych ujmowanych w sprawozdaniu ESG opiera się na szacunkach, gdyż uzyskanie danych z pomiaru bezpośredniego nie byłoby możliwe lub koszty pozyskania byłyby zbyt wysokie.

Potrzeba przyjęcia informacji szacowanych może wynikać również m.in. z racjonalnej oceny sytuacji, bo np. czasochłonność procesu pozyskania danych w porównaniu z jej istotnością dla odbiorców jest nieproporcjonalna.

Szacunki będą wykorzystywane w różnych formach w sprawozdawczości zrównoważonego rozwoju, począwszy od identyfikacji łańcucha wartości przez ocenę istotności aż po gromadzenie danych w raportowaniu ujawnień i wskaźników.

Czym jest ryzyko niepewności, a czym zrozumienie niepewności?

Z danymi szacunkowymi jest związane ryzyko niepewności. Przy ich uzyskiwaniu stosuje się tzw. science based approach, czyli podejście naukowe przyjmujące za podstawę szacunków rozsądne założenia, mające poparcie w analizach wewnętrznych albo zewnętrznych (czyli dostarczanych np. przez organizacje rządowe, akademickie czy branżowe).

ESRS wymagają, by organizacje wskazywały obszary, w których prezentują informacje zawierające szacunki i zobowiązują do ujawnień umożliwiających zrozumienie niepewności z nimi związanych. W związku z tym spółki muszą mieć świadomość, w których obszarach raportowania wykorzystują szacunki. Powinny też dokumentować zarówno założenia, jak i ocenę wrażliwości ex ante oraz wyniki szacunków ex post.

Jakie są wytyczne ESRS co do ujawnień odnoszących się do zdarzeń przyszłych o niepewnych wynikach?

W takich sytuacjach mają być ujawniane przewidywane skutki finansowe, dotkliwość, prawdopodobieństwo i zakres. Z tego zaś wynika, że organizacje powinny mieć wiedzę, w których obszarach pojawiają się dane szacunkowe, powinny też sporządzać dokumentację zawierającą opis założeń, analizę wariantów, scenariusze i wrażliwość na dane zmienne. Powinno być też możliwe porównanie realizacji założeń i rzeczywistych wyników.

Jak wygląda praca z szacunkami?

Jest to pewien proces. Niektóre założenia przyjmowane na etapie planowania czy rozpoczynania prac należy później zweryfikować. Podczas tworzenia szacunków powinny być tworzone scenariusze konfrontowane na późniejszych etapach z rzeczywistością. Oczywiście im bliższe rzeczywistym wynikom są założenia, tym mniejsza jest niepewność i tym wyższa wiarygodność.

Przy projektowaniu systemu zbierania danych do przyszłych ujawnień wskazane są wymagania, żeby:

umożliwić identyfikowanie wskaźników zawierających szacunki,
opisać założenia dla danego wskaźnika/grupy wskaźników,
umożliwić ocenę stopnia precyzji i dokładności szacunku,
w razie konieczności ujawnić opis działań podejmowanych w celu zwiększania precyzje szacunków.

Wątek szacunków pojawia się w niemal każdym obszarze sprawozdawczości…

Dane szacunkowe wykorzystuje się zarówno przy definiowaniu kwestii istotnych i łańcucha wartości, jak i przy definiowaniu celów i mierników.

Raportowanie ESG ma obejmować łańcuch wartości, jednak zdolność jednostki do pozyskania pełnej informacji o swoim łańcuchu wartości bywa ograniczona. Im dalszy krąg powiązań, tym trudniej, bo tym mniejsza wiedza. Im większe trudności ma organizacja w kontrolowaniu swojego łańcucha wartości, tym trudniejsze (niekiedy wręcz niemożliwe) będzie uzyskanie bezpośrednich informacji. W takiej sytuacji spółka będzie zobowiązania do szacowania informacji na podstawie racjonalnych i możliwych do udokumentowania danych, m.in. wskaźników i średnich sektorowych.

Posiłkowanie się szacunkami bywa niezbędne również w okresie przejściowym, zanim spółka nie zaprojektuje przepływu informacji, nie wypracuje kanałów przekazywania danych od uczestników łańcucha wartości (może to być ułatwieniem lub szansą dla małych i średnich przedsiębiorstw).

Z analizy podwójnej istotności wynika, że w istotności wpływu istnieją wpływy rzeczywiste i potencjalne…

…a w istotności finansowej – skutki bieżące bądź przyszłe, których można racjonalnie oczekiwać. Szacunki to właśnie wynik oceny tych potencjalnych zdarzeń, które mogą wystąpić z pewnym prawdopodobieństwem.

Ujawnienia dotyczące polityk i działań to zazwyczaj ujawnienia bezpośrednie, podczas gdy ujawnienia dotyczące celów, zwłaszcza środowiskowych, opierają się informacjach co do:

okresu, do którego odnosi się cel, kamieni milowych bądź celów pośrednich,
metodologii i założeń przyjętych do wyznaczenia celów w powiązaniu do dowodów naukowych,
założeń obejmujących mierniki, sposoby pomiaru, potencjalne niepewności i ograniczenia, a nawet monitoringu realizacji celu (powiązanie założeń celu z metodologią pomiaru jest istotne dla precyzyjnego monitorowania procesu osiągniecia celu i liczenia „tego samego w taki sam sposób”).

A szacunki w miernikach?

Dane szacunkowe są wykorzystywane w miernikach, zwłaszcza gdy są one powiązane z uzyskaniem informacji z łańcucha wartości. Przykładowo ślad węglowy to miernik obejmujący wiele złożeń i szacunków.

Zidentyfikowanie miejsca powstania szacunków i jego udokumentowanie będzie wyzwaniem.

Założenia będą określać ramy zbierania danych i przyjmowanych uproszczeń, muszą się zatem pojawiać na początku kalkulacji. Przyjmując założenia w kalkulacjach, trzeba stosować zasadę, że informacje mają być przydatne i mają wiernie odzwierciedlać rzeczywistość. Ważna jest wiedza, które dane mają znaczenie i jakie jest ich przełożenie na kalkulację finalną. Informacje o największym znaczeniu mają największy wpływ na finalną kalkulację i odchylenia w szacunkach. Właśnie na tych obszarach należy się najbardziej skoncentrować, aby uzyskać jak najbardziej precyzyjne informacje. Dokumentowanie ich założeń i analizy wrażliwości będzie miało istotne znaczenie.

Czy ESRS wymagają, żeby założenia i szacunki przyjmowane w różnych raportach były spójne?

Z pozoru jest to oczywisty postulat, jednak praktyka dowodzi, że w procesie raportowania uczestniczą różne osoby bądź zespoły, niekiedy szwankuje obieg informacji, a co za tym idzie, pojawiają się niespójności.

Publikowany plan strategiczny spółki powinien być natomiast spójny z ujawnieniami z zakresu modelu biznesowego i z założeniami przyjmowanymi w identyfikacji kwestii istotnych w ramach zrównoważonego rozwoju.

Podmioty sporządzające sprawozdania zgodnie z MSSF są zobowiązane ujawnić cały punkt wskazujący na zastosowane dane szacunkowe i ich niepewności. Przykładowo spójność szacunków oznacza tu, że przy tworzeniu odpisów aktualizujących na środki trwałe związane z przestarzałą technologią, która ma negatywny wpływ na środowisko, należy te kwestie zdefiniować jako istotne w obszarze E i powiązać z celami zmiany technologii na spełniającą kryteria środowiskowe.

***

Ogólnie rzecz ujmując, szacunki będą w raportowaniu ESG bardzo istotnym czynnikiem wpływającym na cały obszar sprawozdawczości. Od jakości i dokładności danych szacunkowych zależy jakość finalnego raportu, w tym m.in. uznanie informacji za wiarygodne.

Stworzenie systemu zbierania danych, który wspiera organizacje w procesie zarządzania szacunkami, będzie na pewno wyzwaniem.